Bir kanun düşünün, çıkarılmasından tam bir buçuk yıl sonra uygulamaya giriyor. Ve henüz uygulama başlamadığı halde, sıkıntı yaratabileceğinden endişeyle üzerinde düzeltilmesi için çalışılıyor. Yeni Ticaret Kanunundan söz ediyorum. 13 Ocak 2011’de kabul edilen kanun, 1 Temmuz’da yürürlüğe girecek. Böylece şirketler şeffaf ve denetlenebilir hale gelecek, muhasebe hesapları uluslararası standartlara kavuşacak. Bu düzenleme aynı zamanda Avrupa Birliğinin Türkiye’ye dayattığı koşullar arasında en önemlilerinden birini oluşturuyor.

İşin içine AB girince, insan böyle düzenlemelerin vatandaşın hayrına olup olmayacağı konusunda endişe ediyor. Elbette Avrupalılar Türkiye’de bir şeyin nasıl yapılacağını tarif ediyorsa, bunu bizden çok kendi çıkarları için yapıyorlar. Bu durumda Avrupalıların yararına olanın, bizim yararımıza olmaması gerekiyor. Bunun doğru olup olmadığını anlamak için öncelikle “biz” derken kimi anlamamız gerektiğine bakalım.

“Biz” kimiz? Eğer şirket sahibiysek ve denetime açıksak, yeni kanundan endişe etmemiz gerekmiyor. Eğer denetimden kaçan bir şirket sahibiysek, kanunun değişmeden çıkması işimize gelmeyecektir. Ve eğer toplumun ezici çoğunluğu gibi şirketimiz filan yoksa ticaret kanunun eskisi ya da yenisi bizi fazla ilgilendirmiyor demektir. Çünkü hangisi uygulanırsa uygulansın, düz vatandaşlara fazla bir yararı yoktur. Durumu anlamak için yeni kanun ne getiriyor diye kısaca bakalım.

Ticaret kanunu 55 yıldır yürürlükte. Yeni kanun için 11 yıldan bu yana çalışılıyor. Şimdiye dek çeşitli iş çevreleri muhalefet ettiği için bir türlü çıkartılamamış. Nihayet TBMM’deki tüm partilerin ortak çalışması ve kararıyla geçen yılbaşında çıkartılabilmiş. Bu kanun için tüm siyasi partiler işbirliği yapmış ve oybirliğiyle çıkartmışlar. Çok nadir görülen böyle bir uzlaşmanın amacı, ekonominin kayıt altına alınması. Kayıtlı ekonomi kimi siyasi parti açısından terörün önlenmesi, kimi açısından adil vergilendirme, kimi için de ülkedeki şirketlerin dünya çapında eşit koşullarda çalışabilmesi gibi nedenler yüzünden önemli.

Bu kanun öncelikle şirketlerin sermaye yapılarını şeffaf ve istenildiğinde denetlenebilir hale getiriyor. Şirket ortaklarının, şirketin içini boşaltmasını önlüyor. Dolayısıyla şirketin hisselerini alıp satmak isteyen ya da şirketle iş yapmayı planlayanlar, şirket bilgilerine kolayca ulaşabiliyor. Böylece bir malın ya da paranın ilk yatırım yapıldığı andan üretimine ve son halka olan tüketicisine ulaşana dek geçtiği yolların izi sürülebiliyor, ekonomide kayıt dışılığı önlemek kolaylaşıyor. Ayrıca kara para aklayarak, taahhüdünü yerine getirmeyerek, vergi kaçırarak, maliyetleri şişirip sahte bilgilerle haksız kazanç elde etmenin önüne geçilmek isteniyor. Peki, şirketlerde bu kadar dümen nasıl döndürülüyor?

Uzmanların belirttiğine göre bu tür denetim dışı faaliyetler, en çok anonim ve limitet şirketlerde yapılıyormuş. Örneğin ortaklar, eski kanuna göre şirket zararda olsa bile, şirket ortak hesabından para çekebiliyormuş. Kişisel masraflarını bile şirket masrafı gibi gösterip, vergiden düşürülmesini sağlıyorlarmış. Öte yandan işletmelerin fatura bilgileri yeterli ayrıntı içermediği için, sahte olabiliyormuş. Böyle bir durumda zarara uğrayan tüketicinin, ortada adresi belli gerçek bir şirket bulunmadığı için hakkını araması olanaksızmış. Tabi en önemlisi bu şirketleri yine kendi denetim kurulları denetlediği için, çevrilen dümenler açığa çıkmıyormuş. Bu durumda dışarıdan bakınca gerçek bir işletme gibi görülen birçok kuruluş, aslında içi boşaltılmış ya da paravan durumundaymış.

Kanunun çıkmasını savunan Gümrük ve Ticaret Bakanı Hayati Yazıcı ülke genelindeki şirketlerle ilgili şu bilgileri veriyor:

“31 Aralık 2011 tarihi itibarıyla, Türkiye'de anonim şirket sayısı 98 bin 191, faal olan sayısı 65 bin 409, gayri faal olan 32 bin 782.  Limitet şirket sayısı 744 bin 1, faal olan sayısı 568 bin 567, gayri faal 175 bin 434. Kooperatif şirket sayısı 71 bin 258, gayri faal 39 bin 242. Topladığımız zaman 247 bin 558 şirket gayri faal durumda. Bunların beyin ölümleri gerçekleşmiş. Bunların fişini çekecek düzenlemeler yapacağız. Limitet şirket sayısının fazla olmasının sebebi, Kurumlar Vergisi yapısıyla ilgili. Kuaför bile ltd. adı altında faaliyet yürütüyor.”

Faal olmadığı halde birçok şirketin çalışıyor gibi görünmesinin nedeni, üzerlerindeki mal varlıkları. Bu şirketler kayıt dışı faaliyetlerle zarar ediyor ya da düşük kâr ediyor gibi gösteriliyorlar ama üzerlerindeki değerli mal varlıkları şirket sahiplerince kullanılıyor. Ya da kapatılmaya kalkışıldıklarında çeşitli vergiler ödemeleri gerekeceğinden, faal gibi gösteriliyorlar. Sonuçta sigaradan ekmeğe, elektrikten ayakkabı bağcığına kadar halkımız satın aldığı her şeyden vergi öderken, bazı mal mülk sahipleri beş kuruş vergi vermiyor.

Bakan Yazıcı kanunun 1 Temmuz’da fazla değişikliğe uğramadan yürürlüğe girmesini istiyor. Ama konu hakkında hükümet ikiye bölünmüş görünüyor. Çünkü ekonomiden sorumlu Başbakan Yardımcısı Ali Babacan acele edilmemesini ve en azından kanundaki 40–50 maddenin değiştirilmesi gerektiğini belirtiyor. Yeni kanuna muhalefet edilmesiyle ilgili olarak, hazırlanmasına en çok emeği geçenlerden biri olan Prof. Ünal Tekinalp, Neşe Düzel’in 28 Mayıs tarihli Taraf Gazetesinde yayınlanan röportajında, bu yasaya en çok kimlerin karşı çıktığını şöyle anlatıyor:

“Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği... Bizim işadamlarımız, ‘bu ölçüler bize uymaz’ diyorlar. Mesela TOBB Başkanı, ‘biz de şeffaflığa taraftarız ama Ticaret Kanundaki şeffaflığın dozajı kaçmış’ diyor. Şirketlere internet sitesi açma zorunluluğu getiren maddeye de 2013’e ertelettiler zaten bu yüzden. TÜSİAD, MÜSİAD ve Genç İşadamları örgütlerine gelince... Onlar görüşlerini TOBB gibi dillendirmiyorlar ama şu var, yeni yasayla ilgili hiç bir işadamı derneğinden açık bir destek görmedim.”

Herhalde durum anlaşılıyordur. Şirketler çeşitli nedenlerle yasayı katı buluyorlar ve hükümete baskı yaparak çeşitli esnemeler yaratıyorlar. Yöneticilerimizin iki de bir “G 20 ülkeleri arasındayız” diye övünüp durduğu ülkeler başta olmak üzere, tüm dünyada açık ve denetlenebilir bir muhasebe sistemi var. Ama Türkiye bunun dışında tutulmak isteniyor. Mümkün mü? Avrupa kupalarına sokulmayan futbol takımlarına bakarsak, “burası Türkiye” diye bu tür geçerliliği kendinden menkul davranışlar gösterilemeyeceği anlaşılır. Eğer bu ülkenin fabrikatörleri, bankacıları para kazanacaklarsa, bundan sonra ister istemez dünyadaki kurallara göre davranacaklar. Ya da ticaretlerini kayıt dışı ekonomileriyle yapacaklar.

Bir de şu var: Kanunun uygulanması yalnızca haksız kazanç yoluyla zengin olanlara zarar vermeyecek. Birçok küçük işletme, büyük şirketlerle rekabet edemediği için ancak bu tür haksız kazançlar sayesinde ayakta durabiliyor.  Dolayısıyla bütün işletmelere sıkı denetim geldiğinde yalnızca karanlık yollardan kazanç sağlayanlar değil, bunlar da zarar görecek. Ve tüm bunların sonucu olarak aslında iyi bir şey olan şeffaflık bizim gibi sıradan insanlara değil, büyük işletmelere ve ülkede yatırım yapmayı planlayan yabancı sermaye şirketlerine yarayacak. Bunu da belirtelim de, yapılan işi övüyormuşuz gibi anlaşılmasın...

sence; KALAMAR TAVA MI MEZE Mİ?

kalamar "MEZE" dir.
kalamar "TAVA" dır.
yok ben yemem, haber "DOĞRU"
yiyen yemiş. Ama ben "ODUNUM"
haber yalan. bende YİCEM.